De burgemeester vormt samen met de wethouders het dagelijks bestuur van de gemeente. Daarnaast is de burgemeester voorzitter van de gemeenteraad en verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid.

Voor velen is de burgemeester het boegbeeld van een gemeente. Burgemeesters stimuleren onderlinge verbondenheid en zij zijn verantwoordelijk voor de naleving van regels in hun gemeente. Het balanceren van beide aspecten vraagt grote bestuurlijke evenwichtskunst. Ik heb groot respect voor de wijze waarop de 26 Utrechtse burgemeesters hun werk doen en wij hebben zeer goed contact met elkaar.

Als commissaris zie ik toe op een ordelijk verloop van de (her)benoemings-procedure van burgemeesters. Hiervoor werk ik samen met de gemeenteraden. Ik stel de selectie op, adviseer in beide procedures en zorg ervoor dat de stukken - onder begeleiding van de door mij geschreven rapportage - bij de minister van Binnenlandse Zaken terechtkomen. De minister en Koning ondertekenen dan het Koninklijk Besluit en tot slot beëdig ik de nieuwe burgemeester in een openbare raadsvergadering. De beëdiging vormt het einde van zowel de benoemings- als herbenoemingsprocedures.

Benoemingen burgemeesters 
Burgemeester Magda Jansen is oud-burgemeester Titia Cnossen-Looijenga op 11 januari 2022 opgevolgd als burgemeester van Woudenberg. Magda Jansen was daarvoor raadsgriffier in Roosendaal. In de tussenliggende periode, van juni 2021 tot januari 2022, heb ik Yvonne van Mastrigt benoemd als waarnemend burgemeester. Zij was van 2018 tot 2020 waarnemend burgemeester van Stichtse Vecht.

Burgemeester Frans Backhuijs maakte september 2022 bekend dat hij na twee ambtstermijnen niet beschikbaar is voor een derde termijn. Op 11 mei 2023 loopt zijn tweede termijn af. Dit betekent dat vanaf medio december de benoemingsprocedure voor een nieuwe burgemeester in Nieuwegein van start is gegaan. De publicatie van de vacature in de Staatscourant was hierbij het startsignaal.

Herbenoemingen burgemeesters
In 2022 zijn drie burgemeesters herbenoemd voor een nieuwe ambtstermijn. Petra van Hartskamp van Montfoort en Petra Doornenbal van Renswoude zijn aan hun tweede ambtstermijn begonnen en Lucas Bolsius van Amersfoort aan zijn derde termijn. Ik heb alle drie de burgemeesters in een openbare raadsvergadering de eed afgenomen.

Procedure gefilmd 
Om te laten zien wat erbij komt kijken om een nieuwe burgemeester te vinden, maakten we het volgende filmpje. 

Partijen en man/vrouw-verdeling volgens BZK

Verdeling man-vrouw 
Landelijk is 30 procent van de burgemeesters vrouw en 70 procent man.

In Utrecht zijn 5 van de 26 burgemeesters vrouw (20 procent) en 21 (80 procent) man. De gemiddelde leeftijd is 55 jaar.

Burgemeestersbijeenkomst 31 augustus jl.
Iedere twee jaar stuurt de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de Monitor Integriteit en Veiligheid aan de Tweede Kamer. Deze monitor geeft een beeld van de integriteit en weerbaarheid van ons openbaar bestuur. De eerste indruk van de resultaten uit de monitor van 2022 is zorgwekkend en laat onder andere een stijgende trend zien van ervaren agressie en intimidatie ten opzichte van voorgaande jaren. Maar liefst 49% van de politieke ambtsdragers rapporteerde in 2022 met enige vorm van agressie en geweld te maken hebben gehad.

Ook in onze provincie hebben politieke ambtsdragers te maken met agressie en geweld. Waar vroeger werd geaccepteerd dat dit gedrag in bepaalde mate bij de politiek-bestuurlijke realiteit hoorde – een burgemeester hoorde als publiek boegbeeld een ‘olifantshuid’ te hebben – is daar inmiddels een kentering in gekomen. Steeds meer zien we dat politieke ambtsdragers ageren tegen het grensoverschrijdend gedrag waar zij mee te maken krijgen.

Op 31 augustus 2022 heb ik met de 26 Utrechtse burgemeesters openhartig ervaringen uitgewisseld over bedreiging en intimidatie in het openbaar bestuur. De casuïstiek die we met elkaar gedeeld hebben is pittig, maar het is goed om te constateren dat we over dit moeilijke onderwerp het gesprek met elkaar kunnen voeren. Naast het delen van ervaringen, hebben wij ook met agressie- en conflictexpert Caroline Koetsenruijter gesproken over de behoefte aan een handelingsperspectief in het geval van ontoelaatbaar gedrag.

In de provincie Utrecht tolereren wij geen intimidatie, bedreiging en anderszins ontoelaatbaar gedrag. Samen met de 26 burgemeesters is afgesproken om in 2023 acties uit te werken die bijdragen aan de weerbaarheid van het bestuur en de politieke ambtsdragers in de provincie. Ik neem daartoe het initiatief.